Euskarak
debekatuta du bere tokia justiziaren santutegian». Hala zioen
"Euzkadi" aldizkariak 1934ko irailaren 21ean, Jose de Ariztimuño
«Aitzol»-ek sinatutako "Ante un Proceso. El Euzkera en los Tribunales de
Justicia" goiburu zuen artikulu batean. 89 urte geroago, baieztapen horrek
oihartzuna izaten jarraitzen du. Asko dago egiteko. Hitz egin dezagun garbi:
herritar batek ezin du Euskadiko epaitegietan prozesu bat hasieratik bukaerara
arte euskara hutsean burutu. Ezin du.
Egia
da. Aurrerapausoak eman dira, baina hauek oso mugatuak izan dira. Itzultzaileak
daude, dokumentuak eta sortzen den informazioa euskaraz eskuragarri dago; baina
hori gauza bat da eta, beste bat, oso ezberdina, epaitegi batean sartzen
garenetik irteten garenera arte euskaraz bakarrik hitz egiteko aukera izatea.
Euskaldun batek, gaur 1934an bezala, ezin du prozesu judiziala bere hizkuntzan
bakarrik aurrera eraman.
Hori
da Euskadiko hiritar askok eta askok gaur egun bizi dugun errealitatea hainbat
arlotan. Baita justizian ere. Galdera da, norbaitek irudikatzen du kontrako
egoera? Hau da, prozesua gaztelania hutsean egiteko aukerarik ez izatea?
Epaitegi batean sartzea eta gaztelaniaz aritzeko trabak aurkitzea? Zergatik
pairatu behar dugu euskaldunok bakarrik errealitate hori?
Duela
egun batzuk justiziak historikoki euskararekiko sentsibilitate urria erakutsi
duela adierazi nuen Eusko Legebiltzarrean. Mantentzen dut, noski. Euskaldunok
harreman eta garantia bera eskatzen dugu justiziaren aurrean. Garantia hori
bermatzeko, ezinbestekoa da prozesu judizialak euskara hutsean egiteko aukera
izatea. Gertatzen ez den bitartean, ez gara pareko egoeran egongo.
Diskriminazio bat emango da.
Izan
daitezela 1934ko aipamena eta orain arte luzatutako deskribapena euskara
arrazoi izandako epai-ebazpen batzuen aurrean esan denaren oinarri! Balio
dezaten bi baieztapen hauek, epai-ebazpenen argudioetan eta bere azalpenetan
sentsibilitaterik ote dagoen ala ez egiaztatzeko.
Diskriminazio
ageri honen aurrean justiziak berak aurrerapausoak eman beharko lituzke. Egoera
honen aurrean ahotsa altxatu, bere buruari gaizki egindakoak onartu eta egoera
aldatzeko hartu beharreko erabakiak hartu beharko lituzke. Baina oso urrun
gaude errealitate horretatik. Batzuetan kontrako norabidean doala iruditzen
zaigu, adibidez, epaile batek, «euskara ikastea oso zaila» dela sententzia
batean argumentu bezala erabiltzen duenean eta justizia baieztapen horren aurka
publikoki agertzen ez denean.
Koldo
Mitxelenak esan zuen: «Euskara ahulegia da arma bezala erabiltzeko». Beti bat
egin dut baieztapen honekin. Baita orain ere. Euskara aukera bat da, eskubide
bat da, ez oztopo bat. Euskara elkar ulertzeko zubi bat da, ez bizilagunen
arteko harresi bat. Egun bizi dugun liskarra gainditu behar dugu. Ezin dugu
gure –euskal herritarron– hizkuntza egoera honetan denbora gehiagoz mantendu.
Herri honek aspaldi egin zuen elebitasunaren aldeko apustu sendoa.
Irailean,
legebiltzarrean adierazi nuen euskaldunok hiztun komunitate txikia osatzen
dugula eta arlo askotan, oraingoz, euskara gutxietsita dagoela edo, zuzenean,
ez dagoela. Errealitate bat da herritar askok gure bizitzan euskarak toki
gehiago izatea nahi dugula. Ez da sentimendu kontu bat bakarrik. Justizia eta
lege kontu bat ere bada.
